Ban quản lý rừng phòng hộ Bắc Hải Vân đã thành công trong việc xây dựng mô hình rừng giống chuyển hoá cây bản địa. Sau 5 năm thực hiện (từ năm 2021 đến nay), với việc quản lý và chăm sóc tốt 10 ha rừng mô hình đã chọn lọc được 52 cây trội bản địa. Các cây trội đã được Chi cục Kiểm lâm TP. Huế công nhận, góp phần cung cấp nguồn giống cây bản địa chất lượng cao phục vụ công tác trồng rừng, phục hồi rừng tại địa phương.
Trong quá trình thực hiện mô hình, với tác động tích cực của con người đã hình thành điều kiện sinh thái phù hợp giúp các loài động vật hoang dã, cây bản địa tái sinh trong khu vực phát triển tốt. Thông qua hoạt động tuần tra rừng và sử dụng bẫy ảnh, đã ghi nhận dấu vết của các loài động vật hoang dã sau gần 20 năm vắng bóng, cho thấy tín hiệu phục hồi đa dạng sinh học tại khu vực này.
Từ những năm 1990, khu vực Bắc Hải Vân là vùng đất trống. Thông qua các chương trình phủ xanh đất trống, đồi núi trọc của Chính phủ, Ban quản lý rừng phòng hộ Bắc Hải Vân đã tiến hành trồng keo để cải tạo đất và chống sạt lở. Sau một thời gian, khu vực này xuất hiện một số loài cây bản địa tái sinh tự nhiên. Để bảo vệ các loài bản địa này, Ban quản lý rừng phòng hộ Bắc Hải Vân đã xây dựng kế hoạch khai thác cây keo, giữ lại và trồng bổ sung một số loài cây bản địa.
Trên diện tích 10 ha mô hình, có khoảng 20 loài cây bản địa như Muồng đen, Gõ lau, Huỷnh, Chò chỉ, Lát, Trâm lá nhỏ, Dẻ, Mít nài… Các loài cây bản địa được trồng và tái sinh tại đây có khả năng cung cấp hạt giống chất lượng cao không có thuốc trừ sâu cho vườn ươm để sản xuất cây giống phục vụ phục hồi rừng. Theo khảo sát, 50% cây có hoa, 20% cây có hạt giống chất lượng cao và 60% tổng số cây trong khu vực đạt tiêu chuẩn cung cấp hạt giống.
Năm 2021, nhận thấy tầm quan trọng của khu vực trong việc giảm thiếu các ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, cũng như bảo vệ và duy trì nguồn giống bản địa chất lượng cao, WWF-Việt Nam đã hỗ trợ Ban Quản lý rừng phòng hộ Bắc Hải Vân xây dựng mô hình này để chuyển hóa nguồn giống bản địa như một trong những đầu vào quan trọng cho việc phục hồi cảnh quan rừng.
Mục tiêu của mô hình là từng bước thiết lập rừng giống chuyển hóa các loài bản địa, có chất lượng tốt nhất để cung cấp hạt giống chất lượng cao cho các vườn ươm địa phương cũng như các chương trình phục hồi rừng trong khu vực nhằm nâng cao năng suất và chất lượng rừng, nhân rộng mô hình ra các khu vực khác trên cả nước.
Ông Dương Duy Khánh, Quản lý dự án, WWF-Việt Nam cho biết, các hoạt động can thiệp mà dự án đã triển khai gồm xác định ranh giới rõ ràng của mô hình, cắt tỉa cành và chăm sóc cây bản địa; chọn lọc và công nhận cây trội, sau đó gắn mã QR, tạo hồ sơ theo dõi cây trội, đồng thời thực hiện các hoạt động quản lý, bảo vệ rừng. Để thu được nguồn hạt giống đạt tiêu chuẩn chất lượng, Dự án thực hiện ghi chép về thời gian ra hoa kết trái của từng loài cây, đồng thời thực hiện thu hái và lưu mẫu.
Sau quá trình xây dựng, mô hình đã được nhân rộng sang Ban quản lý rừng phòng hộ Đông Giang, tỉnh Quảng Nam với diện tích tương tự, khoảng 10ha. Trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 6/2025, đã có 181 cây trội (7 loài bao gồm Chò chỉ, Lim Xanh, Dầu rái, Giẻ cau, Kiền kiền, Sơn huyết và Ươi bay) được Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Nam công nhận đồng thời tạo hồ sơ theo dõi, đưa lên bản đồ để quản lý và thu hoạch hạt giống. Trong đó, có 100 cây trội được gắn mã QR code. Dự kiến với mô hình này, sẽ cho thu hái khoảng 2 tấn hạt giống chất lượng/năm. Ngoài ra, tại Ban quản lý rừng phòng hộ Đông Giang cũng đã xây dựng vườn ươm cây bản địa. Dự kiến, từ tháng 7/2025 sẽ tiến hành lắp đặt bẫy ảnh tại khu vực này để theo dõi diễn biến và ghi nhận sự xuất hiện của các loài động vật hoang dã.
Đánh giá về hiệu quả của các mô hình này, ông Đoàn Ngọc Dao, Phó trưởng phòng, phụ trách Phòng phát triển rừng, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, mô hình chuyển hoá rừng giống cây bản địa do WWF-Việt Nam triển khai thực hiện thành công tại khu vực Trung Trường Sơn đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Mô hình không chỉ cung cấp nguồn giống cây bản địa chất lượng cao, phục vụ cho các hoạt động trồng rừng và phục hồi rừng, mà còn góp phần thực hiện Chiến lược phát triển lâm nghiệp quốc gia giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050, cũng như Chương trình trồng 1 tỉ cây xanh của Chính phủ./.